De gedragscode: voorbeelden uit de praktijk

Een gedragscode legt vast wat de normen en waarden zijn binnen uw bedrijf of organisatie. Bijvoorbeeld over de manier waarop medewerkers dienen om te gaan met elkaar, met klanten en bedrijfsmiddelen. Een goede gedragscode sluit aan bij het dagelijkse werk en helpt medewerkers om moeilijke dilemma’s te navigeren. Door voorbeelden van gedragscodes uit de praktijk te pakken, zien we de grote verschillen per sector.

In dit artikel wordt een selectie gemaakt van de beste voorbeelden van gedragscodes uit de praktijk, van bedrijven en organisaties van verschillende groottes en uit diverse sectoren.

Het zou namelijk gemakkelijk zijn om voorbeelden te pakken van grote multinationals, die vaak flinke budgetten hebben voor de ontwikkeling van gedragscodes. Deze voorbeelden vormen een best practice en zijn zeker nuttig ter inspiratie. Toch hebben kleinere bedrijven, stichtingen en overheden vaak met heel andere integriteitsvragen te maken dan hun grote sectorgenoten.

Dit zijn de 7 beste voorbeelden van gedragscodes zoals geselecteerd door Active Integrity:

1. Amsterdam UMC (gezondheidszorg)
2. ING (financiële dienstverlening)
3. Utrecht (gemeente)
4. Wereld Natuur Fonds (non-profit)
5. Van de Velde (handel)
6. Fugro (bouw)
7. Hogeschool Utrecht (onderwijs)

Klik op een gedragscode voorbeeld om direct naar het desbetreffende deel van het artikel te gaan.

Gedragscode voorbeelden

Gedragscode voorbeeld uit de zorg: Amsterdam UMC

Dit voorbeeld van de gedragscode van Amsterdam UMC is gebaseerd op drie kernwaarden – Zorgzaam, Initiatiefrijk en Nieuwsgierig – en behandelt negen belangrijke thema’s zoals samenwerking, sociale veiligheid, persoonlijk leiderschap, diversiteit en integriteit. Het document benadrukt dat iedereen verantwoordelijk is voor het creëren van een veilige, respectvolle werkomgeving waarin medewerkers elkaar ondersteunen, feedback geven en zich blijven ontwikkelen. De gedragscode fungeert als een “levend document” dat jaarlijks wordt geëvalueerd en aangepast. Doel is om bij te dragen aan Amsterdam UMC’s missie: “samen ontdekken wij de zorg van morgen.”

Gedragscode voorbeeld uit de financiële dienstverlening: ING

De gedragscode van ING is een sterk voorbeeld van de manier waarop je de identiteit van de organisatie laat terugkomen. The Orange Code is ING’s bedrijfsmanifest dat hun identiteit en werkwijze beschrijft. Het doel is mensen helpen een stap voor te blijven in het leven en in zaken. De code bestaat uit twee delen: drie kernwaarden (eerlijk, verstandig, verantwoordelijk) die hun beloften aan de wereld vastleggen, en drie gedragingen (je pakt het op en maakt het waar, je helpt anderen succesvol te zijn, je loopt een stap voor) die hun onderscheidende manier van werken definiëren. Integriteit staat boven alles omdat ING’s activiteiten het leven van veel mensen raken. Hun succes is afhankelijk van het vertrouwen dat klanten, medewerkers en de samenleving in hen stellen, daarom tolereren zij geen inbreuk op hun waarden.

Gedragscode voorbeeld voor gemeentes: Utrecht

Gedragscodes van gemeentes hebben de neiging lang en moeilijk leesbaar te zijn. Ook de gedragscode van de Gemeente Utrecht is vrij uitgebreid, maar is qua inhoud wel sterk. Het beschrijft integer handelen als zorgvuldig, uitlegbaar en standvastig werken voor het algemeen belang. Dit gedragscode voorbeeld bevat concrete afspraken over acht thema’s: respectvol omgaan met elkaar, voorkomen van corruptie en belangenverstrengeling, zorgvuldig omgaan met informatie en gemeentelijke spullen, professioneel gebruik van bevoegdheden, onafhankelijk adviseren, en gepast privégedrag. Bij dilemma’s kunnen medewerkers controlevragen stellen en overleggen met collega’s, en er zijn procedures voor het melden van integriteitsproblemen.

Gedragscode voorbeeld uit de non-profit: Wereld Natuur Fonds

Het Wereld Natuur Fonds (WWF-NL) heeft een gedragscode in het Engels. De code bevat acht hoofdprincipes, waaronder respectvol omgaan met collega’s, respect voor gemeenschappen en mensenrechten, het naleven van wet- en regelgeving en het melden van zorgen of twijfels. De code benadrukt dat iedereen een WWF-ambassadeur is die bijdraagt aan de reputatie van de organisatie, en dat overtredingen kunnen leiden tot sancties variërend van waarschuwingen tot ontslag.

Gedragscode voorbeeld uit de handel: Van de Velde

Van de Velde, bekend van modemerken zoals Marie Jo en PrimaDonna, stelt met haar gedragscode een goed voorbeeld voor andere MKB’ers in de handelssector.

Dit gedragscode voorbeeld is gebaseerd op de kernwaarden respect, eerlijkheid, solidariteit en vertrouwen. Het behandelt belangrijke onderwerpen zoals de vertrouwelijke omgang met bedrijfsinformatie, respectvol gedrag naar collega’s en externe partijen, en het voorkomen van belangenverstrengeling tussen werk en privé. Opvallend is dat relatiegeschenken moeten worden ingeleverd bij HR om onder alle medewerkers te verloten, en persoonlijke relaties tussen leidinggevenden en medewerkers moeten gemeld worden om belangenconflicten te voorkomen. Medewerkers worden aangemoedigd om verdachte situaties te melden via verschillende kanalen en zijn beschermd tegen represailles.

Gedragscode voorbeeld uit de bouw: Fugro

Een van de beste gedragscode voorbeelden is die van ingenieursbureau Fugro. De code geldt voor alle medewerkers, aannemers en partners, en legt nadruk op eerlijkheid, veiligheid, integriteit en maatschappelijke verantwoordelijkheid. Uit de gedragscode blijkt een sterk ‘Speak Up’-beleid dat medewerkers expliciet beschermt tegen represailles wanneer zij in goed vertrouwen misstanden melden. Ook opvallend is het wereldwijde verbod op faciliterende betalingen (zelfs in landen waar dit legaal is). Tot slot benadrukt de code het belang van “First Time Right” leveren: het streven naar kwaliteit en foutloze uitvoering vanaf het begin, als standaard voor klanttevredenheid en reputatiebehoud.

Gedragscode voorbeeld uit het onderwijs: Hogeschool Utrecht

Dit gedragscode voorbeeld komt van de Hogeschool Utrecht en wordt ‘integriteitscode’ genoemd. De code maakt goed onderscheid tussen medewerkers en studenten, en streeft expliciet naar een open cultuur waarin morele dilemma’s bespreekbaar zijn en moreel beraad actief wordt gestimuleerd. Ook bijzonder is dat affectieve relaties tussen medewerkers en studenten niet per se verboden zijn, maar wel zorgvuldig gereguleerd om belangenverstrengeling te voorkomen. De code legt sterk de nadruk op eigen verantwoordelijkheid, transparantie en professionele integriteit en is vooral bedoeld om het gesprek over ‘het juiste doen’ in gang te zetten en te ondersteunen.